Er bestaat bij inwoners in Het Hogeland de zorg dat een burgerberaad door de gemeente wordt ingezet om beleidsplannen erdoor te drukken, onder het mom dat deze voorstellen door het burgerberaad – en daarmee de inwoners van de gemeente – worden gesteund.

Hoe representatief moet participatie aan een burgerberaad zijn om democratisch legitiem te zijn? Een veel gehoorde klacht is dat de mensen die meedoen aan een burgerberaad niet representatief zijn. Het zijn vooral mensen die geïnteresseerd zijn in politiek of veel tijd hebben. De ‘gewone burger’ doet meestal niet mee.

Een goed burgerberaad werkt met gewogen loting: willekeurige uitnodigingen naar duizenden burgers, en dan wordt uit de positieve reacties geloot op basis van factoren als leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, herkomst, regio, etc. Toch blijft het waar: mensen die ja zeggen op de uitnodiging vormen een zelfselectie. Het is niet makkelijk om 'de stille meerderheid' te bereiken: mensen met lage betrokkenheid, laag vertrouwen in de politiek of weinig tijd doen minder vaak mee. En dat is een zwakke plek. Het burgerberaad weerspiegelt hierdoor niet goed de sociale, culturele of economische diversiteit van de samenleving.

Een burgerberaad kan toch democratisch zijn, maar dat hangt af van hoe het wordt ingericht. Laten we de belangrijkste punten op een rijtje zetten:

Waarom een burgerberaad democratisch kan zijn:

Representatieve selectie
De deelnemers worden geloot uit de bevolking, zodat het beraad een redelijke afspiegeling is van de samenleving. Dat bevordert gelijke kansen en inclusiviteit.

Inhoudelijke deliberatie
De deelnemers krijgen informatie van experts, belanghebbenden en elkaar. Daardoor wordt er op basis van argumenten en niet op basis van belangen of partijpolitiek beslist. Het is wel belangrijk om rekening te houden met het feit dat experts nooit volledig neutraal zijn en er een eenzijdige voorstelling van zaken wordt gegegeven. Risico hiervan is dat deelnemers worden beïnvloed. Een goed burgerberaad zorgt daarom altijd voor meervoudige perspectieven.

Transparantie
Als het proces open en inzichtelijk is, kunnen burgers en politici volgen hoe de aanbevelingen tot stand komen.

Aanbevelingen aan volksvertegenwoordiging
De voorstellen van een burgerberaad gaan vaak naar de gemeenteraad, die democratisch gekozen zijn en uiteindelijk beslissen.

Wanneer een burgerberaad niet democratisch is:

Geen duidelijke rol in besluitvorming
Als het onduidelijk is wat er met de uitkomsten gebeurt, of als politici de aanbevelingen structureel negeren, dan ondermijnt dat de legitimiteit.

Geen representatieve samenstelling
Als bepaalde groepen stelselmatig ondervertegenwoordigd zijn (bijv. jongeren, mensen met migratieachtergrond), dan is het beraad niet echt representatief.

Gebrek aan transparantie of manipulatie
Als het proces achter gesloten deuren gebeurt of sterk wordt gestuurd door organisatoren of opdrachtgevers, komt de democratische waarde in het geding.

Conclusie:

Een goed georganiseerd burgerberaad kan een krachtige aanvulling zijn op de representatieve democratie. Het is dus niet per definitie democratisch, maar kan het wel zijn, mits goed ontworpen.